Franse Limoges plaquette voorstellende “De Geboorte van Christus” Toegeschreven aan Pierre Reymond

Deze zeer goed bewaarde emaille plaquette past naadloos in een serie van kleine emailles met religieuze onderwerpen die voornamelijk zijn toegeschreven aan een van de meest belangrijke emailleurs uit Limoges, Pierre Reymond (1513–1584).

Vooral de figuur van Josef, afgebeeld in een gewaad en geknield op een knie en met zijn handen gevouwen in devote aanbidding van het Christuskind, is nauw verwant aan een groep plaquettes met gewelfde bovenzijde en voorstellingen van Sint Johannes de Doper, en Hiëronymus van Stridon waarvan een gesigneerd exemplaar zich bevindt in de Wallace Collection (Higott, op.cit.). Afgezien van Jozefs houding is de hand van Reymond herkenbaar in de wijze waarop de gezichten zijn weergegeven, met karakteristieke grote voorhoofden uitgebeeld door contrasterende onder-emaille en priemende donkere ogen en slechts een hint van roze in de huidskleur. Typisch voor Reymonds werk is ook de voorliefde voor architecturale elementen weergegeven in zachte zwarte lijnen ingekleurd met grijstonen en cognac-kleurige bruinen die contrasteren met de ultramarijne sterrenhemel. Kijk hierbij ter vergelijking naar de overeenkomsten in een serie van vier Passie-scenes die Reymond schilderde naar afdrukken van Dürer in het Los Angeles County Museum of Art, gedateerd 1535-1540 (zie Caroselli, op.cit. nos. 5-8).

Drie van de hierboven genoemde plaquettes in Los Angeles vertonen ook nog een kenmerk van Reymonds werk dat zelden besproken wordt, namelijk de seculiere reliëfs die hij weergeeft op de kolommen, tronen en zerken in zijn werk. Deze kleine kwinkslagen representeren de Romeinse reliëfs die Reymond en zijn Renaissance-tijdgenoten zich voorstelden als een onlosmakelijk deel van de architectuur van bijbelse plaatsen zoals Bethlem. In het geval van Reymond zijn het voorstellingen van een of twee gewaagd poserende of vechtende naakten geschetst in een schijnbaar moeiteloos spel van licht en donker. In de besproken plaquette wordt een van deze reliëfs zelfs prominent en centraal afgebeeld, waarbij het Christuskind zelfs deels wordt afgedekt; een grimmige verwijzing naar de gevaren die nog op de levensweg van Christus zullen komen. Een plaquette in een Nederlandse privé collectie, met eveneens twee gelijkaardige reliëfs afgebeeld op kolommen, die gedateerd is 1543, versterkt het vermoeden dat deze plaquette rond dezelfde tijd is gemaakt, voordat Reymond over ging op voornamelijk grisaille-technieken voor de decoratie van plaquettes en vazen. De werkwijze die gebruikt werd voor de reliëfs wordt herhaald in de weergaven van de schapen, de herders en de engelen die tezamen de voorstelling van de Aankondiging aan de Herders vormen, rechts in de achtergrond.

Pierre Reymond en zijn atelier waren de meest productieve van alle emailleurs van de zestiende eeuw, met een productie van plaquettes, borden, vazen en kandelaars met religieuze, mythische en allegorische voorstellingen. Reymond voldeed met succes aan de enorme vraag voor emaille door fundamentele wijzigingen in de werkwijze van zijn atelier. Dit hield, onder andere, in dat hij in zwang zijnde decoratieve patronen herhaalde, maar ook dat hij gebruik maakte van bestaande afbeeldingen van andere kunstenaars voor zijn voorstellingen. Niettemin is de kwaliteit van zijn werk ongeëvenaard en begeerd door verzamelaars door de eeuwen heen, van koningin Catharina de’Medici van Frankrijk tot aan Frédéric Spitzer, John Pierpont Morgan en Henry Walters.

Gerelateerde literatuur:
S. Caroselli, The painted enamels of Limoges, cat. Los Angeles County Museum of Art, Los Angeles, 1993, pp. 84-91, nos. 5-8; S. Higott, Catalogue of glass and Limoges painted enamels, cat. Wallace Collection, London, 2011, pp.245-248, no. 69.

Provenance:
Privé collectie, Nederland