Adriaen Backer (ca. 1635-1684), Het oordeel van Paris

Adriaen Backer werd in 1635 of 1636 in Amsterdam geboren. Dat blijkt uit de vermelding dat hij 33 jaar oud was toen hij in augustus 1669 met Elsje Colijn trouwde. Hij overleed in mei 1684 (zie A.A. van Suchtelen, ‘Adriaen Backer’, in Saur Allgemeines Künstler-Lexikon, Band 6, München/Leipzig 1992, p. 167.) Adriaen was de neef en (waarschijnlijk) leerling van de schilder Jacob Backer (1608/9-1651), die bekendstaat als een van Rembrandts meest getalenteerde leerlingen. In 1666 was Adriaen in Rome samen met de schilder Dirck Ferreris (1639-1693) uit Enkhuizen. Hij was een paar jaar eerder gearriveerd, want in 1659 had Adriaen in zijn testament vastgelegd dat hij naar het buitenland zou reizen. In december 1667 keerde hij terug naar Amsterdam. Adriaen Backer maakte een succesvolle carrière als schilder van historietaferelen, portretten (waaronder groepsportretten van Amsterdamse regenten), plafondschilderingen en decoratieve stukken. Hij kreeg enkele belangrijke opdrachten van de stad Amsterdam en Haarlem; hij maakte schilderijen voor het stadhuis in beide steden. Als kunstenaar volgde hij de smaak voor de classicistische stijl die werd gedomineerd door de oorspronkelijk uit Luik afkomstige schilder Gerard de Lairesse (1640-1711). In 1665 had hij zich in Amsterdam gevestigd en introduceerde hij met grote kracht de internationaal zeer gewaardeerde klassieke stijl van de Franse schilderkunst (Alain Roy, Gérard de Lairesse 1640-1711, Parijs 1992). Deze stijl kenmerkt zich door sprankelende kleuren en felle belichting. Ook de keuze voor het naakt, gebaseerd op klassieke voorbeelden, die bekend waren dankzij sculpturen en prenten, is een kenmerk van deze verfijnde kunst. De keuze van onderwerpen werd gedomineerd door verhalen uit de Griekse en Romeinse literatuur. Dit volgde op de voorkeur voor de Oudheid die in de latere decennia van de zeventiende eeuw heerste. De Franse academische stijl werd algemeen geaccepteerd als de leidende stroming in de kunst en het had onherroepelijk invloed op veel kunstenaars.

‘Het oordeel van Parijs’ toont de impact van De Lairesse op de kunst van Adriaen Backer. Dit wordt direct duidelijk wanneer Lairesse’s schilderij van ‘Venus verwondt Cupido met zijn eigen pijl’ wordt vergeleken met ‘Het oordeel van Parijs’. Beide schilderijen zijn geschilderd in de vroege jaren 1670 toen Adriaen Backer erg gevoelig was voor Lairesse’s kunst. De overeenkomsten zijn duidelijk, maar vergeleken met Lairesse is Backer lineairder in de manier waarop hij figuren schildert. Lairesse geeft zijn personen op een vloeiende manier weer door de verf in verschillende subtiele kleurtonen aan te brengen. Backer is sterker in de combinatie van kleuren die duidelijk opvallen. Een illustratief voorbeeld hiervan is Backers ‘Portret van de familie De Bordes', dat hij in 1673 schilderde. Het schilderij toont Anthony de Bordes (1615-1678) rechts, en zijn zoon Antoni de Bordes junior, die wordt geleid door Pallas Athena (of Mineva), de godin van de wijsheid. Ze leidt de jongen naar een tafel waar voorwerpen van opvoeding worden gepresenteerd, zoals boeken, een wereldbol en muziekinstrumenten). Twee jonge jongens met krullend haar worden door Anthony opzij geduwd. Ze spelen nog steeds (de een houdt een tol en zweep vast, de ander blaast bellen) en speelgoed uit de kindertijd ligt verspreid over de vloer (een hoepel, bikkels en knikkers). Dit geeft aan dat de jongeman vanaf nu zijn kindertijd achter zich zal laten. De figuur van Minerva duikt opnieuw op in ‘Het oordeel van Paris’, en het jongetje dat in het midden van dat schilderij staat, lijkt op de twee jonge jongens in het ‘Familieportret van De Bordes’. De stilistische vergelijkingen maken duidelijk dat het schilderij van Paris moet worden toegeschreven aan Adriaen Backer. Een soortgelijk kleurenschema, met glanzende rode en grijze kledingstukken, is te zien in zijn allegorie van ‘De zeven hoofdzonden gestraft door de gerechtigheid’ in het stadhuis van Haarlem dat Backer in 1671 schilderde.

Het onderwerp van het oordeel over Paris behoort tot de bekendste verhalen uit de Griekse mythologie. Paris, de zoon van de koning van Troje, werd gevraagd om jurylid te zijn in een schoonheidswedstrijd. Dit was kwaadwillig opgezet door Eris, de godin van de verwarring, die de goden wilde provoceren. Paris moest een van de drie godinnen kiezen: Hera (Juno in de Romeinse mythologie), Pallas Athena (Minerva) of Aphrodite (Venus). Als teken van zijn keuze moest hij een gouden appel (of gouden bal) aan een van hen geven. Elk probeerde zijn gunst te winnen door Paris onbetaalbare geschenken te beloven. Hera en Athena beloofden rijkdom, macht en wijsheid, maar Aphrodite was hen te slim af door Paris het hoogste geschenk van liefde te beloven. Ze zou hem de hand geven van Helena, de mooiste vrouw op aarde. Paris bezwijkt voor deze verleiding en hij geeft de appel aan Aphrodite. Precies dit moment is afgebeeld op het schilderij. Mercurius, de boodschapper van de goden, kijkt van achter een wolk en hij zal het nieuws verspreiden. Aphrodite houdt woord en regelt dat Helena haar man Menelaos, koning van Sparta, verlaat en met Paris als haar nieuwe echtgenoot naar Troje gaat. De affaire leidde tot een enorme politieke omwenteling die uiteindelijk resulteerde in de Trojaanse oorlog. De betekenis van het verhaal is dat de mens niet moet kiezen voor zinnelijke liefde omdat het tot problemen leidt. Een wijze man moet kiezen voor wijsheid en rede. Het onderwerp van 'Het oordeel van Paris' was erg populair in de kunst omdat het de kunstenaars de mogelijkheid gaf om drie mooie vrouwen af ​​te beelden, in wezen halfnaakt of schaars gekleed, omdat dat deel uitmaakt van het verhaal.