Frans Bronzen beeld van Apollo naar François Duquesnoy

Een jonge god staat naast een boomstronk in een dynamisch contrapost.  Zijn linkerhand hield oorspronkelijk een boog vast, zijn rechterhand is in positie om een pijl te laten ontsnappen aan de gespannen boogpees. Dit is Apollo die zijn vaardigheden als schutter demonstreert. De voet van de sculptuur is gegraveerd met een Renaissance patroon. Dit beeld is gegoten naar een model van François Duquesnoy.

François (Frans) Duquesnoy (Brussel, 12 january 1597 – Livorno, 12 juli 1643) was een prominente Barok-beeldhouwer uit de zuidelijke Nederlanden, die een aanzienlijk deel van zijn werkzame leven in Rome doorbracht. Door zijn Brusselse afkomst noemden de Italianen hem Il Fiammingo (de Vlaming). In Frankrijk stond hij bekend als François Flamand. Duquesnoy’s vader, Hieronymus Duquesnoy de oudere (1559-1621), was beeldhouwer aan het hof van Aartshertog Albrecht van Oostenrijk en Aartshertogin Isabella van Spanje. Toen Duquesnoy in Rome aankwam, bestudeerde hij volgens zijn biografen de Klassieke beeldhouwkunst tot in het detail; het verhaal gaat dat hij zelf het ruiterstandbeeld van Marcus Aurelius beklom om de finesses van het gietwerk te kunnen doorgronden. In 1624 arriveert Nicolas Poussin in Rome, waar hij zijn intrek neemt in hetzelfde huis als Duquesnoy. Poussin heeft als kunstenaar een emotieloze classicistische stijl. Samen ontwikkelen ze een artistieke canon die wordt gekarakteriseerd door geïdealiseerde expressieve figuren, die afsteken tegen de theatrale Barok van Bernini. De critici uit die tijd, zoals Giovanni Pietro Bellori (“Le Vite de' Pittori Scultori e Architetti Moderni ”) zijn vol lof over Duquesnoys werk en vergelijken het met de klassieke Romeinse beeldhouwkunst. Zoals zoveel beeldhouwers die in Rome werkten in de 17de eeuw, werd ook Duquesnoy gevraagd om een aantal archeologische objecten te restaureren.
De verzamelaar van klassieke kunst, Vincenzo Giustiani, bestelde bij Duquesnoy een bronzen Mercurius, als tegenhanger van een Hellenistische bronzen Hercules in zijn collectie. Dit was een compliment voor Duquesnoy en ook impliciet de erkenning van de moderne beeldhouwkunst als equivalent aan de klassieken.
Naast Duquesnoys broer, die ook in zijn atelier werkzaam was, was het vooral zijn leerling en belangrijkste medewerker Artus Quellinus de oudere, die de stijl van Duquesnoy introduceerde in Amsterdam na zijn terugkeer uit Rome.
Tijdens zijn restauratiewerk van klassieke beelden bestudeerde Duquesnoy jonge mannelijke naakten met grote aandacht. Een tweede brons van Duquesnoy was een interpretatie van het klassieke type lome, leunende jongeling, ontworpen als tegenhanger voor een Mercurius, overigens niet voor Giustiani, maar voor een andere afnemer. Bellori beschreef de pose van deze Apollo als gelijkend op de Belvedere Antinous, een marmeren klassieke sculptuur die nu te zien is in het museum van het Vaticaan. Het paar van Apollo en Mercurius werd door meerdere verzamelaars in Europa aangekocht. Het is bekend in 17de eeuwse, alsook in recentere gietingen.

Hoewel het niet geheel duidelijk is welke versie de Giustiani Mercurius is, wordt er echter doorgaans van uit gegaan dat het paar in de Liechtenstein collectie een van de vroege versies van Duquesnoys hand is. Dit paar van Apollo en Mercurius wordt voor het eerst omschreven in een inventaris van 1658. Deze beide beelden hebben een Cupido aan hun voeten.
Diverse bronzen replicas zijn vervaardigd tot aan de 18de eeuw, zowel met als zonder de putti. De toeschrijving van deze sculpturen raakt in de periode hierna enigszins vertroebeld, om pas weer in de 20ste eeuw te worden herontdekt. Boudon-Machuel determineerde 15 replica’s van de Apollo. De hier beschreven Apollo is gedocumenteerd in het frans wat hem onderscheidt van alle andere Apollo’s gerubriceerd onder nummer ln 55 ex. 15:

“In goede staat van conservering, met restauraties aan de voet na schade gedurende de tweede wereldoorlog, zonder enig spoor van een putto aan de voet. Het voetstuk is gedecoreerd met bloem-motieven. Dit exemplaar van de Apollo onderscheidt zich van de modellen van Duquesnoy door details die verraden dat het model is gewijzigd. Het linker been is niet zo nadrukkelijk gescheiden als bij andere modellen en de armen minder gebogen, het hoofd is wat langer en het haar is minder volumineus en zit dichter op het hoofd. De ciselering rond de ogen en in details van het gezicht is scherp. De vorm van de nagels is anders dan in andere versies. Er zijn geen sporen die wijzen op het ontbreken van de putto, zodat moet worden aangenomen dat dit beeld is gemaakt zonder deze toevoeging.”

Het beeld is onderworpen aan een XRF-analyse door Arie Pappot van het Rijksmuseum in September 2017. Het rapport bevestigd dat dit beeld is gegoten in Frankrijk na 1650 maar voor het einde van de zeventiende eeuw.
Alle vroege Apollo’s zijn gegoten uit één stuk, met de voet en boomstronk apart gegoten. Latere kopieen worden doorgaans uit meerdere delen gegoten. Deze Apollo is gegoten rond een ijzeren kern.
Dit technische onderzoek van de brons bevestigd de visie van Boudon-Machuel dat het een licht gewijzigde versie van Apollo naar Duquesnoy betreft.

De populariteit van replica’s van Duquesnoy Apollo’s in Europa wordt bevestigd door het schilderij van de Spaanse schilder Antonio Pereda (1608-1678) waarin een Apollo op tafel staat (Stirling Maxwell Collection, Glasgow). Vroege paren van Apollo en Mercurius bevinden zich in de Spaanse Koninklijke Collectie, de Collectie Liechtenstein en in het Louvre. Een Italiaanse bron vermeldt dat op 12 juni 1686 Luigi Omodei twee bronzen sculpturen van Apollo en Mercurius, ontworpen door Francesco Fiamengo vanuit Rome mee naar Milaan bracht. Een zeer fraai exemplaar van de Cupido – zonder de Apollo – bevindt zich reeds sinds 1673/74 in de Deense Koninklijke Kunstkammer. Van de exemplaren die de tijd overleefd hebben – al dan niet met Cupido – zijn er meer van Mercurius dan van Apollo.