Italiaans marmeren Renaissance schildportret

Een kleine marmeren wandbuste met de beeltenis van een gesluierde jonge vrouw binnen een ronde omlijsting. De beeltenis van de vrouw is iets gekanteld, en zij lijkt als het ware langs de aanschouwer af te kijken.

Dergelijke ronde omlijste bustes, tegenwoordig vaak tondo's of medaillonportretten genoemd, stonden in de oudheid bekend als imagines clipeatae, hetgeen Latijn is voor schildafbeeldingen of schildportretten. Zoals de naam al aangeeft, is het ronde frame de rand van een afgerond schild, een clipeus. Deze vaak levensgrote portretten, gegoten in brons of uit marmer gesculpteerd, werden hoog op de muren van tempels, openbare gebouwen en privéwoningen gemonteerd. Volgens Plinius de Oudere (1e eeuw n.Chr.) werden de eerste schildportretten van Rome door zegevierende generaals in tempels opgesteld als manier om hun voorouders af te beelden. Na verloop van tijd vond dit portrettype zijn weg naar de privésfeer, zowel in de entreehallen van rijke huizen als in de versiering van familiegraven. In een begrafeniscontext maakten de heroïsche associaties van schildportretten ze tot een populaire manier om de overledene te eren op sarcofagen en grafmonumenten. Naast het vertegenwoordigen van specifieke familieleden, werd het portrettype ook gebruikt voor goden, keizers en beroemde intellectuelen.

Als we verder kijken dan de beeldhouwkunst, verschijnen er af en toe clipeatae in oude Romeinse muurschilderingen. De Villa van Poppaea in Oplontis heeft verschillende voorbeelden: een muur in het atrium is versierd met een uitgebreide valse deuropening omlijst door geschilderde gouden schilden met levensechte bustes. Deze muurschildering geeft een mooi beeld van hoe deze objecten gesitueerd waren. Ook geven deze voorbeelden inzicht in de populariteit van schildportretten in verschillende contexten en in verschillende media als een manier voor huiseigenaren om reclame te maken voor hun kennis en status.

Stilistisch gezien kan deze imago clipeata geplaatst worden in de Noordoost-Italiaanse beeldhouwtraditie van de Renaissance.