Franse Empire pendule, Le Portefaix

Uurwerk
Het uurwerk heeft een achtdaags gaandwerk met ankergang. Het slagwerk op sluitschijf slaat op de hele uren voluit en op de halve uren enkel.

Kast
De pendule staat op een ovaal basement met afgeplatte bolvoetjes. De voorzijde van het basement is versierd met twee gekruiste en samengebonden palmtaken met daartussen een touw waarop zich een balancerende aap bevindt. De palmtakken worden geflankeerd door twee aan strikken hangende gevlochten hengselmanden met op de rand twee paradijsvogels.

Het uurwerk bevindt zich in een verguld bronzen kast in de vorm van een grote baal katoen, welke met een constructie op de rug gedragen wordt door een lopende landwerker met een bamboe wandelstok en een boekje in zijn andere hand. Van zijn rechterschouder hangt een dun koord met een veldfles tot op zijn linker heup. De man is enkel gekleed in een broek en hoed.

Exotisme
Deze pendule getuigt van de fascinatie die men had voor het exotische in het algemeen. Waar deze fascinatie zich in de vroege 18e eeuw nog richtte op het verre oosten (China, Japan, India), richtte die zich aan het eind van de 18e en het begin van de 19e eeuw vooral op Afrika en Amerika. Die belangstelling werd versterkt door het verschijnen van verschillende romans (Bernardin de Saint-Pierre, Paul et Virginie in 1787 en Chateaubriand, Atala in 1801), maar vooral door het in 1755 al gepubliceerde Discours sur l’origine et les fondements de l’inégalité parmi les hommes van Jean Jacques Rousseau. De auteurs schetsten het geïdealiseerde beeld van “le bon sauvage”, de goede wilde; de nog niet door de “beschaving” gecorrumpeerde primitieve mens die in essentie en van nature goed is. Maar niet alleen de literatuur speelde een rol, ook het decreet inzake de afschaffing van de slavernij dat in Frankrijk al in 1793 werd afgekondigd was van invloed.

Model
De kast is gebaseerd op een tekening gemaakt door Jean-André Reiche (1752-1817), die een van de toonaangevende Parijse bronziers was tijdens de Empire periode. Net als Jean-Simon Deverberie verwierf hij vooral bekendheid met zijn Pendules Au Nègre. Reiche was de zoon van een winkeleigenaar uit Leipzig en werd op 13 augustus 1752 gedoopt in de Sainte-Nicole kerk in Leipzig, waar zijn achternaam werd geregistreerd als Reich. Jean-André veranderde waarschijnlijk zijn naam om te voldoen aan de Franse conventies toen hij, net als een aantal Duitse ébénistes, naar Parijs verhuisde waar hij in juni 1785 werd ontvangen als stichter-meester.

Vanuit zijn werkplaats in de rue Notre-Dame-de-Nazareth specialiseerde hij zich in de productie van klokkenkasten die vooral floreerden na de afschaffing van de gilden tijdens de Franse Revolutie. Dit betekende dat Reiche nu elk aspect van een klokkenkast kon maken en een team van werklieden in dienst had, waaronder gieters, ciseleurs en vergulders. Toen hij op 18 maart 1817 overleed, liet Jean-André Reiche zijn bedrijf na aan zijn zoon Jean Reiche.