Grote Empire Surtout de Table, toegeschreven aan Pierre-Philippe Thomire

Een zeer rijk gedecoreerde surtout de table met een decor rondom van feestende putti met Bacchus-attributen. De in totaal 42 putti dragen samen een lange slinger van druivenranken die zich rond de gehele surtout strekt. We zien putti met muziekinstrumenten, wijnkannen en cuppas, er zijn drie putti gezeten op geiten en drie putti gezeten op panters. De zes puntvormige compartimenten welke samen een cirkel vormen, worden ondersteund door in totaal zes trapeziumvormige kolommen welke geplaatst zijn op iedere verbinding. Iedere kolom is gedecoreerd met een decor in reliëf van een brandende toorts met stilistische florale elementen en wijnbladeren. Iedere kolom is bekroond met Bacchanale attributen. De kolommen rusten op zijwaarts geplaatste leeuwenpoten met acanthusbladeren. De rand van de surtout waarop het gehele Bacchanale feest is geplaatst, is gedecoreerd met een stilistisch wijnbladmotief.

Hoewel tafelversieringen al eeuwen gebruikelijk waren werd het surtout de table  in de vorm  zoals wij dat nu kennen pas eerst geïntroduceerd in Frankrijk aan het begin van de 19e eeuw toen de manier waarop men dineerde veranderde. Men was gewend om het eten op grote schalen op tafel te serveren en dit gedurende de gehele maaltijd te laten staan. Rond 1810 veranderde de mode en begon men te serveren à la Russe, wat inhield dat de gerechten per gang geserveerd werden. Dit zorgde er voor dat er nog veel meer ruimte overbleef aan tafel voor rijke versieringen en tafelornamenten. Als gevolg van de grotere rol die tafelornamenten hierdoor kregen, werden zij steeds overdadiger van vorm. De surtout de table bood de ideale oplossing voor de ruimte die op tafel was vrijgekomen. Op de surtout konden vervolgens de tafelversieringen, manden met brood, zoete lekkernijen, bloemstukken en kandelaars geplaatst worden.

De surtout de table is niet gesigneerd. Toch kan hij vanwege de hoge kwaliteit van de figuren en het speelse maar elegante geheel enkel worden toegeschreven aan Pierre-Philippe Thomire (1751-1843). Hoewel er uit de Empire periode meer surtouts de tables bekend zijn van Thomire is dit exemplaar bijzonder vanwege de driedimensionale uitwerking van de figuren. Bij andere bekende voorbeelden is de decoratie rondom uitgevoerd als een galerijrand waarbij de figuren enkel silhouetten vormen.

Thomire was een van de meest vooraanstaande bronsgieters en ciseleurs uit het Empire tijdperk. Hoewel hij was opgeleid als beeldhouwer, koos hij er voor om het vak van zijn vader uit te oefenen en werd bronsgieter. In die professie werd hij de meest succesvolle producent van bronzen van het eind van de 18de en begin van de 19de eeuw. Thomire kreeg zijn opleiding van Gouthière en startte daarna zijn eigen onderneming die bronzen ornamenten vervaardigde voor meubels. Later werd Thomire assistent van Duplessis, die directeur van de manufacture de Sèvres was. Na de dood van Duplessis in 1783 nam Thomire het vak van bronsgieter weer op en ontwierp en vervaardigde hij, onder andere, verguld bronzen monturen voor porselein. In 1809 werd hij benoemd tot “Ciseleur d’Empereur”.

Thomire heeft deze surtout vermoedelijk uitgevoerd naar ontwerpen van Pierre-Paul Prud’hon (1758-1823). Een ontwerptekening van een schenkkan in een particuliere verzameling toont precies dezelfde putti op de buik van dit voorwerp.( Zie Odiot l’Orfevre, 1990, p. 30)
Prud’hon was een Franse schilder en tekenaar. Naast schilderijen en tekeningen, veelal naakten, vervaardigde hij ook ontwerpen voor meubels, wandschilderingen en tafelversieringen. Hij werd geboren als zoon van een steenhouwer met de naam Prudon. Na zijn opleiding won hij de Prix de Rome die hem in staat stelde vier jaar Italië te bezoeken en daar te studeren naar de klassieken. Met name het werk van Correggio beïnvloedde hem sterk. Terug in Parijs vormde hij met David een kunstenaarsgezelschap dat de ideeën van de revolutie omarmde.

Rond 1800 werd hij door Napoleon gevraagd voor diverse opdrachten. Hij verbleef in het Louvre waar hij versieringen en ontwerpen voor officiële gelegenheden vervaardigde. Hoogtepunt vormde het huwelijk tussen Napoleon en Marie Louise van Oostenrijk in 1810.
Niet alleen werd hij de tekenleraar van de nieuwe keizerin maar ook ontwierp hij tal van zaken voor de feestelijkheden, waaronder meubelen en tafelversieringen. Het is heel goed mogelijk dat deze surtout daaruit voort is gekomen. Het bekendste voorwerp dat vervaardigd is naar ontwerp van Prud’hon is de wieg voor de koning van Rome (de zoon van Napoleon uit 1811).
De spiegel die bij dit ameublement hoort is eveneens getooid met driedimensionale putti.
In tegenstelling tot zijn schilderijen waren deze ontwerpen van Prud’hon voor objecten streng classicistisch en gingen zij qua vormentaal terug op de klassieke oudheid.
Toch is in zijn geschilderde oeuvre door het veelvuldig gebruik van putti deze optocht op de surtout te herkennen. Denk daarbij aan het schilderij in de National Gallery of Canada of zijn triomf van Napoleon uit 1801, waarop putti dansend voor de praalwagen uithollen. Prud’hon’s werk in de kunstnijverheid maakte hem tot een van de  meest vooraanstaande ontwerpers van zijn tijd.

Literatuur:
Jean-Marie Pinçon, Olivier Gaube du Gers, Odiot l’orfèvre 3 siècles d’histoire d’art et de Créations, Paris 1990, p. 30