Hollandse Renaissance kandelaar met twee kaarsenhouders, toegeschreven aan Elias Eliassen van Vliet

Geelkoperen kandelaar met twee armen. De voet met kwabmotieven is geklonken aan de stam. De tweearmige draaier heeft bijbehorende vetvangers en kaarsenhouders.

Deze kandelaar kan op goede gronden worden toegeschreven aan de geelgieter Elias Eliassen van Vliet uit Amsterdam, en zal zijn vervaardigd omstreeks 1650.
Er zijn vier van deze kandelaars bekend, waarvan er één gemerkt is EEV; één incomplete in de collectie van het Rijksmuseum, en één in het openluchtmuseum Arnhem, de gemerkte kandelaar die zich in de verzameling Ritman bevindt, en dit exemplaar. Alle hebben de kenmerkende driepoot met kwabmotieven als voet en een tweearmige draaier. Het exemplaar in Arnhem heeft een derde kaarsenhouder op de stam. Alle vetvangers en kaarsenhouders van dat exemplaar zijn echter van later datum.

De geelgieters Elias Eliassen, vader en zoon, werkten in Amsterdam. In 1627 compareerde een nog jeugdige uit Leeuwarden afkomstige Yleke Ylekess voor notaris J. F. Bruyningh te Amsterdam. Hij verklaarde dat hij geelgieter was maar dat zijn arbeidsovereenkomst in Groningen was ontbonden wegens te weinig werk. Hij had nu een betrekking te Amsterdam. In 1630 huwde hij met Aaltie Arens, hij woonde toen in de Nicolaasstraat. Zijn naam had hij inmiddels verhollandst naar Eelke Eelkes. In 1634 werd zijn zoon Ely geboren. Vader Eelke wordt dan Ely Eelijs genoemd. Dat het toch om dezelfde persoon gaat blijkt uit de naam van de moeder Aaltje Arends. Op 11 mei 1641 kocht hij een pand op de Nieuwendijk, van oudsher bekend staande onder de naam 'De Spanseerder', voor de som van ƒ7.500,—. Uit de koopakte blijkt dat hij zijn naam nu volledig had aangepast aan het Hollandse idioom. Hij werd als Elias Eliassen, geelgieter aangeduid. In 1652 werd Vader Eliassen begraven in de Nieuwe kerk. Zijn zoon overleed in 1672.

Veel geelgieterswerk uit deze periode is niet gemerkt. Elias Eliasz. signeerde en dateerde zijn werk echter soms wel. In eerste instantie gebruikte hij het monogram EE en vanaf 1642 EEV waarbij de V voor zijn familienaam Vliet stond. Op basis van dit monogram zijn diverse kronen en doopbogen aan hem toe te schrijven. De gesigneerde kandelaar in de verzameling Ritman vertoont zoveel overeenkomsten met dit exemplaar in de voet en opbouw dat rustig kan worden gesteld dat ook deze kandelaber in de werkplaats van de geelgieters Elias Eliassen van Vliet ontstaan is.

Literatuur:
34e Kunst en antiekbeurs ’s-Hertogenbosch 2000, p. 56
O. ter Kuile, Koper & Brons, Rijksmuseum Amsterdam, 1986, p. no. 131
M. Plettenburg, Licht in huis: kienspaan - kaars - olielamp, Arnhem 1968, p. 10, afb 17.
B. Dubbe, Het Amsterdamse geelgietersambacht in de 17de eeuw: Enige meesters, Nederlands Kunsthistorisch Jaarboek (NKJ) 31 (1980), pp. 137-153